|
Văn bản “Tôi đi học” của nhà văn Thanh Tịnh là một bài văn giàu chất thơ, gợi cho ta những kí ức thân thương của những buổi đầu bỡ ngỡ đến trường. Tư liệu Ngữ văn THCS xin giới thiệu tới các thầy cô và các em bài phân tích văn bản Tôi đi học. Hi vọng đây sẽ là tài liệu hữu ích cho các thầy cô và các em trong quá trình học Ngữ văn 8.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
– Thanh Tịnh (1911 – 1988), tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế.
– Tác phẩm của ông thường toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ
-Truyện ngắn “Tôi đi học” in trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941.
b. Bố cục:
- Ba phần:
+ Từ đầu đến “trên ngọn núi”: Tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi trên đường cùng mẹ tới trường
+ Tiếp theo đến “được nghỉ cả ngày”: Tâm trạng và cảm giác của tôi khi đứng giữa sân trường
+ Còn lại: Tâm trạng của nhân vật tôi khi ngồi vào chỗ của mình và đón nhận tiết học đầu tiên.
|
c. Thể loại: Truyện ngắn đậm chất trữ tình, cốt truyện đơn giản. Có thể xếp vào kiểu văn bản biểu cảm vì toàn truyện là cảm xúc tâm trạng của nhân vật trong buổi tựu trường đầu tiên.
|
II. Đọc – hiểu văn bản
|
1. Tâm trạng của nhân vật tôi trên đường tới trường
a. Khơi nguồn cảm xúc
– Yếu tố khơi nguồn cảm xúc: thiên nhiên – trời vào thu, lá rụng nhiều, mây bàng bạc và con người – mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường.
– Cảm xúc của nhân vật tôi:
+ nao nức những kỉ niệm mơn man
+ quên thế nào được cảm giác trong sáng ấy…
+ tưng bừng rộn rã
— > Đó là cảm xúc rất đỗi chân thành. Hàng loạt các từ láy đã góp phần rút ngắn khoảng cách thời gian giữa quá khứ và hiện tại. Chuyện đã xảy ra bao nhiêu năm rồi mà như mới vừa xảy ra hôm qua, hôm kia…
Ngày đầu tiên đến trường đọng lại mãi trong lòng tác giả như một kí ức thiêng liêng nhất. Để rồi mỗi dịp tựu trường, lờng tác giả lại nôn nao nhớ về kỉ niệm của mình.
|
b. Tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi khi cùng mẹ đến trường
– Tâm trạng, cảm giác của nhân vật tôi hiện lên thật chân thật, sống động qua lời văn giàu cảm xúc và các hình ảnh so sánh.
+ Con đường quen bỗng trở nên lạ lẫm
+ Cảm thấy trang trọng, đứng đắn trong chiếc áo vải dù đen
+ Thèm được có những người bạn học
+ Hai quyển vở trở nên thật nặng à hồi hộp
+ Ý nghĩ non nớt, ngây thơ: chỉ người thạo mới cầm được sách bút
|
à Tâm trạng rất đỗi tự nhiên của một đứa trẻ lần đầu tiên đến trường. Cậu bé hiện lên vừa non nớt, ngây thơ lại vừa có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và bước đầu có sự trưởng thành.
|
2. Tâm trạng của nhân vật tôi khi đứng ở sân trường
– Bối cảnh: Đông vui tấp nập
– Sự thay đổi trong cảm nhận của nhân vật tôi:
+ Trước đó: trường xa lạ, cáo ráo và sạch sẽ hơn các nhà khác trong làng
+ Bây giờ: trường xinh xắn, oai nghiêm như cái đình làng
à Tâm trạng:
+ Lo sợ, vẩn vơ
+ Đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay bước đi từng bước một; so sánh: chú chim non – khoảng trời rộng
+ Khi tiếng trống trường vang lên, các anh chị lớn đã đi về lớp, các cậu bé cảm thấy chơ vơ, bước đi bối rối.
+ Khi thầy hiệu trưởng điểm danh, cậu cảm thấy tim như ngừng đập
+ Khi nghe gọi tên, cảm thấy giật mình và lúng túng. Và càng lúng túng hơn khi được mọi người qua lại ngắm nhìn.
+ Khi xếp hàng vào lớp: cảm thấy nặng nề; khóc vì phải xa mẹ
* Sự quan tâm của người lớn:
|
Người mẹ ân cần, vỗ về, ông đốc hiền từ mà nghiêm khắc dạy bảo, thầy giáo trẻ tươi cười, người thân nhìn những cậu học sinh với cặp mắt lưu luyến, mọi người đi đường đều ngắm nhìn… đều cho thấy trách nhiệm, sự quan tâm của gia đình và nhà trường dành cho thế hệ tương lai.’
|
à Những cảm xúc rất đỗi chân thực, tự nhiên của một đứa trẻ lần đầu tiên đến trường. Tác giả hồi tưởng và kể lại một cách sống động từng tâm trạng, từng suy nghĩ, có thể thấy ngày đầu tiên đến trường đã đọng lại trong lòng tác giả một dấu ấn khó phai mờ.
|
à Cha mẹ, thầy cô là bàn tay ân cần nâng đỡ, là làn gió mát nhẹ đưa, là tia nắng sáng tươi soi đường để những cánh chim non đang chập chững cất lên mạnh dạn, tự tin bay vào bầu trời khoáng đạt. Thái độ, tình cảm của những người thân đã giúp các cậu học trò mau chóng hoà nhập vào thế giới kì diệu của mái trường .
3. Tâm trạng của nhân vật tôi khi vào trong lớp, đón nhận giờ học đầu tiên.
– Tâm trạng của nhân vật tôi có sự thay đổi:
+ Từ lúng túng, lo sợ khi đứng trước sân trường, bước vào lớp, cậu bé cảm thấy lạ lẫm xen lẫn thích thú. Cậu đã dần quen với ngôi trường, với lớp học.
+ Rồi không mất nhiều thời gian, bàn ghế, bạn bè đã trở thành thân thuộc với cậu (lạm nhận bàn ghế là của mình; bạn bè chưa quen biết nhưng cũng k xa lạ). Cậu cảm thấy quyến luyến lớp học và bạn bè.
àCậu bé cảm thấy lạ vì đây là lần đầu tiên bước vào lớp học, gặp bạn bè. Nhưng cậu ý thức được rằng từ đây, những điều này sẽ gắn bó thân thiết với mình. Do đó cậu cảm thấy thân thuộc và quyến luyến.
àTâm hồn trong sáng, hồn nhiên nhưng cũng rất sâu sắc, giàu tình cảm của cậu bé.
– Hình ảnh chú chim là một hình ảnh đẹp. Cậu bé cũng như chú chim non đang lần đầu bỡ ngỡ, rụt rè bay đến chân trời rộng. Hình ảnh cánh chim, phải chăng còn là sự lưu luyến, tiếc nuối nhưng giây phút vui đùa của một đứa trẻ ham chơi.
|
– Tiếng phấn của thầy: nhắc nhở về hiện tại. Cậu bé nhanh chóng hòa nhập vào buổi học.
à Tâm hồn yêu thiên nhiên, hồn nhiên và sự nhanh nhẹn, tự tin, nhanh chóng hòa nhập vào môi trường mới.
|
– Ba chữ: “Tôi đi học” khép lại dòng hồi tưởng của nhân vật tôi như một dấu son trang trọng; như một niềm tự hào về một dấu ấn khó quên trong cuộc đời.
|
III. Tổng kết
1. Nội dung
– Kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò, nhất là buổi tựu trường đầu tiên luôn là những rung động khó phai trong lòng mỗi người.
2. Nghệ thuật
– Tự sự xen kẽ miêu tả và biểu cảm; đặc biệt là những câu văn giàu cảm xúc và những hình ảnh so sánh à đậm chất trữ tình.
|
– Truyện ngắn được bố cục theo hồi tưởng của nhân vật, theo trình tự thời gian.
Nguồn – Tư liệu Ngữ văn THCS
