Văn bản “Buổi học cuối cùng” là một tác phẩm đầy xúc động về tình yêu nước, về lòng yêu tiếng mẹ đẻ, về tình thầy trò. Tư liệu Ngữ văn THCS xin gửi tới thầy cô và các em bài ôn tập, hệ thống các ý cơ bản nhất của văn bản “Buổi học cuối cùng“.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
– An-phông-xơ Đô-đê (1840 – 1897); là nhà văn hiện thực và nhân đạo chủ nghĩa lớn của nước Pháp ở nửa cuối thế kỉ XIX.
– Tác phẩm của A.Đô-đê thấm đẫm tinh thần nhân đạo và tinh tế, giàu chất thơ, nhiệt thành gửi gắm niềm tin vào phẩm chất tốt đẹp của con người.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác
– Truyện lấy bối cảnh từ một biến cố lịch sử: Sau cuộc chiến tranh Pháp – Phổ năm 1870-1871, nước Pháp thua trận. Hai vùng An-dát và Lo-ren giáp biên giới với Phổ bị nhập vào nước Phổ. Các trường học trong vùng này bị buộc học bằng tiếng Đức. Truyện viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An-dát.
b. Nhan đề tác phẩm
– Buổi học cuối cùng: Buổi học tiếng Pháp cuối cùng;cũng là buổi học cuối cùng thầy trò được sống trong tình yêu của tiếng mẹ đẻ.
– Chuyện của một em bé vùng An-dát: Cậu bé Ph-răng vừa là người kể chuyện vừa là nhân vật tham gia câu chuyện => người đọc hình dung rõ nét các sự việc và diễn biến tâm trạng, suy nghĩ, tình cảm của nhân vật trong truyện.
c. Bố cục
– 3 phần:
+ Từ đầu à “vắng mặt con”: Trước buổi học
+ Tiếp theo à “tôi sẽ nhớ mãi buổi học cuối cùng này”: Diễn biến trong buổi học cuối cùng
+ Còn lại: Kết thúc buổi học
II. Đọc – hiểu chi tiết
1. Nhân vật Phrăng
* Trước buổi học
– Định trốn học đi chơi -> tự đấu tranh -> cưỡng lại được và đến trường
– Định lẻn vào lớp nhưng phát hiện ra lớp đã yên ắng, ổn định -> lo sợ
=> Tuy lười học, ham chơi, tinh ranh nhưng Ph-răng vẫn là một cậu bé ngoan ngoãn, trung thực, và đáng yêu.
* Trong buổi học
– Diễn biến tâm lí của Ph-răng:
+ Ngạc nhiên trước trang phục trang trọng của thầy và những người dân cũng có mặt trong lớp học.
+ Choáng váng, sững sờ khi được biết đây là bài học Pháp văn cuối cùng.
+ Tự giận mình vì những khoảng thời gian đã bỏ phí.
+ Đau lòng khi phải giã từ những cuốn sách.
+ Thương thầy vì thầy sắp phải ra đi và không được gặp thầy nữa.
+ Ân hận, xấu hổ, rầu rĩ khi không đọc được trót lọt quy tắc về phân từ.
* Kết thúc buổi học
– Xúc động trước hình ảnh đẹp đẽ, lớn lao của thầy và không khí trang nghiêm của lớp học.
=> Ph-răng đã có một sự thay đổi lớn: ham học, yêu thích tiếng Pháp.
=> Ph-răng biết căm thù giặc, hiểu được ý nghĩa thiêng liêng của việc học tiếng dân tộc.
2. Nhân vật thầy giáo Ha-men
– Trang phục: mặc bộ quần áo ngày lễ => trân trọng buổi học cuối cùng
– Thái độ của thầy đối với học trò: dịu dàng => vì sắp phải xa những học trò thân yêu, thầy không nỡ mắng, nỡ quát.
– Lời nói của thầy:
+Thầy không mắng con đâu…
+ Cha mẹ các con không thiết tha lắm…
+ Cả thầy cũng không có gì để trách mình ư?…
+ ca ngợi tiếng Pháp
=> Trong lời nói của thầy, có cả sự trách móc, ân hận, nhắn nhủ, khuyên răn. Lời nói chua xót, luyến tiếc, đầy ý nghĩa. Thầy nói với học trò, cũng là nói với chính mình.
– Cử chỉ, hành động của thầy ở cuối buổi học:
+ Người tái nhợt: lo lắng, xúc động, nghẹn ngào, đau đớn đến cao độ.
+ Viết chữ trên bảng: thể hiện tình cảm nồng nàn, tha thiết với đất nước.
+ Đứng đó, dựa đầu vào tường, ra hiệu: sự bất lực của một thầy giáo già
=> Thầy Ha-men hiện lên là một thầy giáo già, khắc khổ, hiền từ, nghiêm nghị và rất yêu nước, rất đáng kính trọng.
III – Tổng kết
1. Nội dung
– Qua buổi học cuối cùng, truyện đã thể hiện lòng yêu nước của nhân dân An-dát
– Ca ngợi ý nghĩa của tiếng nói dân tộc
2. Nghệ thuật
– Xây dựng thành công nhân vật qua miêu tả ngoại hình, cử chỉ, tâm trạng
– Xen kẽ những đoạn văn tả cảnh sinh động mà giàu ý nghĩa
– Ngôn ngữ tự nhiên với giọng kể chân thành, xúc động.
Nguồn – Tư liệu Ngữ văn THCS
